Ο Abraham Maslow αποτελεί ηγετική φιγούρα στην παράδοση της ουμανιστικής ψυχολογίας και το κίνημα της σύγχρονης Θετικής ψυχολογίας οφείλει πολλά στις θεωρίες του. Η «ιεράρχηση των αναγκών» παραμένει ευρέως αναγνωρισμένη και χρησιμοποιημένη θεωρία. Παρ’ όλα αυτά, αν και ακούμε συχνά το όνομά του, δεν γνωρίζουμε περισσότερα σε σχέση με τη θεωρία του. Ποιο είναι τελικά αυτό το αυτo-πραγματωμένο άτομο για το οποίο μιλά και ποια χαρακτηριστικά έχει;

Αυτο-πραγμάτωση

Ο Maslow περιγράφει την ευτυχισμένη ζωή ως αυτή που έχει κατεύθυνση προς την αυτo-πραγμάτωση, την κορυφή της πυραμίδας. Η αυτοπραγμάτωση συμβαίνει όταν μεγιστοποιείτε τη δυναμική της, κάνοντας το καλύτερο που μπορείτε. Ο Maslow μελέτησε ανθρώπους οι οποίοι θεωρούσε ότι είχαν φτάσει στην αυτο-πραγμάτωση, συμπεριλαμβανομένου του Abraham Lincoln, του Thomas Jefferson και του Albert Einstein, για να εξάγει τα κοινά χαρακτηριστικά ενός αυτό- πραγματωμένου ατόμου. Παρακάτω υπάρχει συγκεντρωμένη μια επιλογή των πιο σημαντικών χαρακτηριστικών, από το βιβλίο του Motivation and Personality (Κίνητρα και Προσωπικότητα):

1) Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι αποδέχονται το άγνωστο και το εκμεταλλεύονται

Δεν νιώθουν απειλημένοι από αυτό, δεν το φοβούνται. Αντιθέτως, το αποδέχονται, νιώθουν άνετα μαζί του και συχνά ελκύονται από αυτό. Δεν μένουν προσκολλημένοι στο οικείο. Ο Maslow παραθέτει Αϊνστάιν: «Το πιο όμορφο πράγμα που μπορούμε να βιώσουμε είναι το μυστήριο».

2) Αποδέχονται τον εαυτό τους, μαζί με τα ελαττώματά του

Αντιλαμβάνεται τον εαυτό της έτσι όπως πραγματικά είναι, και όχι όπως θα προτιμούσε να είναι. Με ένα υψηλό επίπεδο αυτο-αποδοχής, δεν έχει αμυντικότητα, κανένα στοιχείο υποκρισίας ή προσποίησης. Τελικά, τα ελαττώματα δεν γίνονται καν αντιληπτά ως τέτοια, αλλά απλά ως ουδέτερα προσωπικά χαρακτηριστικά.

«Μπορούν να αποδεχτούν τη μοναδική τους ανθρώπινη φύση στωικά, με όλα της τα ελαττώματα, με όλες της τις αποκλίσεις από την ιδανική εικόνα χωρίς να ανησυχούν πραγματικά (…) Κανείς δεν παραπονιέται για το νερό, επειδή είναι υγρό ή για τις πέτρες, επειδή είναι σκληρές (…) απλά παρατηρεί και σημειώνει πώς είναι τα πράγματα, χωρίς να διαφωνεί ή να απαιτεί να ήταν διαφορετικά».

Μολαταύτα, αν και οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι αποδέχονται τα ελαττώματα που είναι αμετάβλητα, νιώθουν ντροπή και μετανιώνουν για όσα έχουν τη δύναμη να αλλάξουν και για τις κακές τους συνήθειες.

3) Δίνουν προτεραιότητα στο ταξίδι, απολαμβάνοντάς το και όχι στον προορισμό

«Συχνά (θεωρούν) ως σκοπό τους πολλές εμπειρίες και δραστηριότητες, που για άλλους ανθρώπους, είναι μόνο μέσα. Τα υποκείμενά μας κατά κάποιο τρόπο είναι πιθανότερο να εκτιμήσουν με έναν απόλυτο τρόπο την ίδια την πράξη• συχνά απολαμβάνουν περισσότερο τη διαδρομή παρά την άφιξη. Είναι συχνά πιθανό γι’ αυτούς να σκαρώσουν μέσα από την πιο δύσκολη ή βαρετή δραστηριότητα ένα εσωτερικά διασκεδαστικό παιχνίδι ή χορό ή παράσταση».

4) Αν και είναι εγγενώς αντισυμβατικοί, δεν επιζητούν να σοκάρουν ή να ενοχλήσουν

Σε αντίθεση με το μέσο επαναστάτη, ο αυτο-πραγματωμένος άνθρωπος αναγνωρίζει:

«… ότι ο κόσμος μέσα στον οποίο ζει δεν θα μπορούσε να καταλάβει ή να αποδεχτεί (την αντισυμβατικότητά του), και καθώς δεν έχει καμία πρόθεση να πληγώσει ή να λογομαχήσει για κάθε ασήμαντο πράγμα, θα ακολουθήσει τις τελετές και τις λεπτομέρειες κάθε συμβατικού στοιχείου της κοινωνίας με μία εύθυμη αδιαφορία και με κάθε πιθανή χάρη. (Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι) συνήθως συμπεριφέρονται με συμβατικό τρόπο απλά επειδή δεν εμπλέκονται σημαντικά ζητήματα ή επειδή γνωρίζουν ότι κάποια άτομα θα πληγωθούν ή θα ντραπούν από κάποια αντίθετη (αντισυμβατική) συμπεριφορά».

5) Παρακινούνται από την εξέλιξη και όχι από την ικανοποίηση των αναγκών

Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι ακόμα παλεύουν στις χαμηλότερες βαθμίδες της «ιεράρχησης των αναγκών”, ο αυτο-πραγματωμένος άνθρωπος είναι συγκεντρωμένος στην προσωπική ανάπτυξη.

«Τα υποκείμενά μας δεν κοπιάζουν με τη συνηθισμένη έννοια, αλλά περισσότερο εξελίσσονται. Προσπαθούν να αναπτύξουν την τελειότητα και να εξελιχθούν όλο και περισσότερο με τον δικό τους προσωπικό τρόπο. Τα κίνητρα των συνηθισμένων ανθρώπων είναι η προσπάθεια ικανοποίησης των βασικών αναγκών που συνήθως στερούνται».

6) Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι έχουν σκοπό

«(Έχουν) κάποια αποστολή στη ζωή, κάποιo καθήκον να εκπληρώσουν, κάποιο πρόβλημα έξω από αυτούς, που επιστρατεύει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους. (…) Δεν πρόκειται απαραίτητα για ένα καθήκον που θα προτιμούσαν ή θα επέλεγαν για τον εαυτό τους• μπορεί να είναι ένα καθήκον που εκείνοι νιώθουν ότι αποτελεί ευθύνη τους ή υποχρέωσή τους. (…) Γενικά, αυτές οι αποστολές δεν είναι εγωιστικές και στρέφονται περισσότερο προς το καλό της ανθρωπότητας».

7) Δεν προβληματίζονται από τα μικρά πράγματα

Αντιθέτως, εστιάζουν στη μεγαλύτερη εικόνα. «Φαίνεται ότι ποτέ δεν πλησιάζουν τόσο τα δέντρα, ώστε να αποτύχουν να δουν το δάσος. Εργάζονται μέσα σε ένα πλαίσιο αξιών που είναι ευρύ και καθόλου ασήμαντο, καθολικό και όχι τοπικό, και σε συμφωνία με τον αιώνα, παρά με τη στιγμή. (…) Αυτή η εντύπωση ότι βρίσκονται πάντα πάνω από τα μικρά πράγματα (…) φαίνεται να ενσταλάζει μια ορισμένη γαλήνη και έλλειψη ανησυχίας για τα άμεσα ζητήματα που διευκολύνουν τη ζωή όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και για όλους όσους σχετίζονται με αυτούς».

8) Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι είναι ευγνώμονες

Δεν παίρνουν τίποτε ως δεδομένο και με αυτό τον τρόπο διατηρούν μια φρέσκια ματιά περιέργειας για το σύμπαν. «Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι διαθέτουν την υπέροχη ικανότητα να εκτιμούν ξανά και ξανά, με φρεσκάδα και αγνότητα, τα βασικά αγαθά της ζωής, με ενθουσιασμό, απόλαυση, περιέργεια, ακόμα και έκσταση, όσο παλιές κι αν είναι αυτές οι εμπειρίες για άλλους (…). Για ένα τέτοιο άτομο, κάθε ηλιοβασίλεμα μπορεί να είναι το ίδιο όμορφο με το πρώτο, κάθε λουλούδι το ίδιο μυρωδάτο με το προηγούμενο, ακόμα κι αν έχουν ήδη μυρίσει εκατομμύρια λουλούδια πριν. (…) Γι’ αυτούς, ακόμα και η καθημερινότητα, η εργασία μπορεί να γίνει συναρπαστική εμπειρία».

9) Έχουν βαθιές σχέσεις με λίγους, αλλά ταυτίζονται και συμπονούν όλη την ανθρωπότητα

«Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι έχουν βαθύτερες και πιο ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις από τους άλλους ενήλικες (…) Είναι ικανοί για μεγαλύτερο πάθος, μεγαλύτερη αγάπη, τελειότερη ταύτιση, μεγαλύτερη εκμηδένιση των ορίων του εγώ, σε σύγκριση με άλλους ανθρώπους. (…Αυτή η αφοσίωση) συνυπάρχει με μια ευρύτερη τρυφερότητα και φιλικότητα προς όλο τον κόσμο. Αυτοί οι άνθρωποι τείνουν να είναι ευγενικοί (και καλοί) με σχεδόν τους πάντες (…) ασχέτως τάξης, μόρφωσης, πολιτικών πεποιθήσεων ή χρώματος».

10) Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι είναι ταπεινοί

«Φαίνεται σχεδόν όλοι να αντιλαμβάνονται πόσα λίγα γνωρίζουν σε σύγκριση με όσα θα μπορούσαν να μάθουν ή με όσα γνωρίζουν οι άλλοι. Εξαιτίας αυτού, σέβονται και είναι ακόμα και μετριόφρονες μπροστά από ανθρώπους που μπορούν να τους διδάξουν».

11) Οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι αντιστέκονται στην αφομοίωση

Δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να διαμορφώνονται παθητικά από την κουλτούρα- έχουν συνείδηση και μπορούν να αποφασίζουν από μόνοι τους, να επιλέγουν αυτό που θεωρούν καλό και να απορρίπτουν ό,τι δεν θεωρούν σωστό. Δεν αποδέχονται τα πάντα σαν πρόβατα, αλλά ούτε και τα απορρίπτουν όλα, σαν ένα συνηθισμένο επαναστάτη.

Αποφασίζουν μόνοι τους και είναι υπεύθυνοι για την ίδια τους τη μοίρα. Λόγω αυτής της ιδιαίτερης ανεξαρτησίας, οι αυτό- πραγματωμένοι άνθρωποι έχουν ηθικούς κώδικες που είναι εξατομικευμένοι και αυτόνομοι, παρά εξαρτημένοι και καθοδηγούμενοι από την κοινωνία.

«Είναι οι πιο ηθικοί άνθρωπο, ακόμα κι αν η ηθική τους δεν είναι απαραιτήτως η ίδια με των γύρω τους (…επειδή) η συνηθισμένη ηθική συμπεριφορά του μέσου ατόμου αποτελεί μια κατά μεγάλο μέρος συμβατική συμπεριφορά και όχι μια αληθινά ηθική».

12) Παρόλα αυτά, οι αυτο-πραγματωμένοι άνθρωποι δεν είναι τέλειοι

«Δεν είναι τέλειοι άνθρωποι! Μπορούμε να βρούμε πολύ καλούς ανθρώπους, σπουδαίους πραγματικά. (…) Κι όμως, αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι μπορεί να είναι ορισμένες φορές βαρετοί, εκνευριστικοί, εγωιστές, απαιτητικοί, θυμωμένοι ή θλιμμένοι. Για να αποφύγουμε την παραγνώριση της ανθρώπινης φύσης, πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τέτοιες ψευδαισθήσεις».

Δημοσιεύτηκε στην Εναλλακτική Δράση