Θέτοντάς το απλά, η αίσθηση του ανήκειν σημαίνει ένα είδος αποδοχής κάποιου από μια ομάδα ως φυσικό και πλήρες μέλος του. Το ανήκειν παρέχει μια στενή και ασφαλή σχέση που εμπεριέχει αυτόματα και την αίσθηση ευτυχίας• η αποδοχή και η ευτυχία αποτελούν δύο χαρακτηριστικά που απαρτίζουν και την ανθρώπινη υπόστασή μας. Μας κινητοποιούν να μοιραστούμε, να συμβιώσουμε, να επικοινωνήσουμε και να δημιουργήσουμε. Χρειαζόμαστε, κατά κάποιο τρόπο, ένα ασφαλές πλαίσιο ύπαρξης και δημιουργίας.
Άλλα βασικά χαρακτηριστικά του ανήκειν είναι: όταν το άτομο νιώθει ότι το εκτιμούν, το χρειάζονται ή ότι είναι σημαντικό αναφορικά με άλλα άτομα, ομάδες, αντικείμενα, οργανισμούς, περιβάλλοντα ή άλλες διαστάσεις. Επίσης, όταν το άτομο βιώνει ένα επίπεδο ενσωμάτωσης ή συμφωνίας με άλλα άτομα, ομάδες ή θεσμούς/ οργανισμούς λόγω της ύπαρξης κοινών χαρακτηριστικών. Όταν ανήκουμε σε μια ομάδα, μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες, στάσεις, πεποιθήσεις και ως αντάλλαγμα λαμβάνουμε αισθήματα ζεστασιάς και φιλίας/ αλληλεγγύης.
Από πού προέρχεται, όμως, η ανάγκη αυτή του ανήκειν; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι έμφυτη, από τη στιγμή που είμαστε κοινωνικά όντα εκ φύσεως. Το ανήκειν και η ικανότητά μας για ενσυναίσθηση αποτελούν μέρος του DNA μας. Και ως νοήμονα όντα, έχουμε καταφέρει να εξελιχθούμε, εκμεταλλευόμενοι πολλές φορές αυτές μας τις ιδιότητες.
Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι η αίσθηση του ανήκειν σχετίζεται άμεσα με συναισθήματα ψυχικής ευεξίας και καλύτερης υγείας. Αντιθέτως, το στρες που προέρχεται από συναισθήματα μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης μπορεί να οδηγήσει σε βλαβερές σωματικές και ψυχικές συνέπειες, ακόμα και σε μείωση της απόδοσης των γνωστικών μας ικανοτήτων και της επίλυσης προβλημάτων. Η απομόνωση συνεισφέρει επίσης καταλυτικά στην ανάπτυξη συναισθημάτων απάθειας, άγχους, κατάθλιψης, ακόμα και δηλητηριώδους επιθετικότητας σε κάποιες περιπτώσεις.
Το κοινωνικό σύστημα που έχουμε οργανώσει βασίζεται κυρίως σε ένα παρόμοιο, κοινό όραμα. Ως ομάδα, εργαζόμαστε μαζί, βοηθάμε ο ένας τον άλλο, μοιραζόμαστε στιγμές, οφέλη, χώρο και χρόνο. Αυτές οι ιδιότητες είναι που διαμορφώνουν και το αίσθημα ασφάλειας. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, όμως, λειτουργούν αποτελεσματικά μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής της διαφορετικότητας. Γιατί πριν αποτελέσουμε συνειδητό μέλος μιας τέτοιας ομάδας, πριν ενωθούμε με αυτή, κατέχουμε ως μονάδες, δικούς μας, διαφορετικούς χαρακτήρες, δικές μας, διαφορετικές οπτικές, διαφορετικούς τρόπους αντίδρασης κλπ. Αυτή η διαφορετικότητα διαμορφώνει μια ποικιλία και συνεπώς μια αντιπαράθεση ανάμεσα στις διαφορετικές κοσμοθεωρίες• μια αντιπαράθεση, ωστόσο, γόνιμη και δημιουργική. Η διαφορετικότητα δεν θα έπρεπε να αποτελεί εμπόδιο, αλλά μια ευκαιρία να αλληλοσυμπληρωνόμαστε, να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο και έτσι να ενδυναμώνουμε το αίσθημα του ανήκειν.
Εντούτοις, υπάρχει και μια άλλη «σκοτεινή πλευρά» της αίσθησης του ανήκειν ή μάλλον της διαστρεβλωμένης αντίληψης για την αίσθηση του ανήκειν. Η ανάγκη να ενωνόμαστε σε ομάδες δημιουργεί μια επιθετικότητα και έναν ανταγωνισμό ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς, στοιχεία τα οποία εξελίσσονται συχνά στο φαινόμενο της φυλετικής βίας. Η υπερβολική ομαδική συνοχή και η συστηματική καλλιέργεια μιας αίσθησης ανωτερότητας θρέφουν το μίσος και θρυμματίζουν τη διαφορετικότητα. Μπορεί η ικανότητά μας να συσπειρωνόμαστε και να ανήκουμε σε ομάδες να αποτελούν σημαντικά όπλα επιβίωσής μας, αλλά ο φυλετισμός και ο ρατσισμός γίνονται «μαζικά όπλα καταστροφής» μας.
Επιπροσθέτως, υπάρχει μια βασική διαφορά ανάμεσα στην αίσθηση κάποιου να ανήκει και στη (συνειδητή ή ασύνειδη) επιβολή να ανήκει: έχουμε όλη την ίδια αυτή ανάγκη ή στον ίδιο βαθμό; Και σε ποιο επίπεδο η ανάγκη να μένουμε μόνοι μας ή να πράττουμε μόνοι μας έχουν ενοχοποιηθεί; Πολύ συχνά, η κοινωνική πίεση είναι αυτή που ασκεί τη δύναμή της και μας ωθεί στο να ενσωματωνόμαστε σε μια ομάδα και να ακολουθούμε τις αξίες και τις πεποιθήσεις της. Όλα τα προηγούμενα χρόνια η ανάγκη μοναχικότητας δεν αποτελούσε προτέρημα και η διαφορετικότητα σε μεγάλο βαθμό χρειαζόταν να αποκρύπτεται. Ήταν καλύτερο να απωλέσει κανείς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ώστε να ενσωματωθεί, να προσαρμοστεί καλύτερα σε μια κοινότητα, ομάδα ή έθνος.
Βεβαίως, αυτή δεν είναι η αληθινή, πραγματική αίσθηση του ανήκειν. Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι άνθρωποι χρειαζόμαστε ένα σημείο αναφοράς, ένα υποστηρικτικό περιβάλλον και ένα ασφαλές πλαίσιο στη ζωή μας• άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, άλλοι ίσως και καθόλου. Ο βασικός σκοπός όμως είναι η προσωπική ανάπτυξη, η αυτοεξέλιξη και αυτοανακάλυψη, όχι η απώλεια του εαυτού μέσα σε μια ομάδα. Ο σκοπός είναι να διατηρήσουμε τη μονάδα και να προσφέρουμε στην ομάδα και όχι να στραφούμε ενάντια σε ό,τι υπάρχει έξω από αυτή. Το κυνήγι της ευτυχίας παραμένει ένα προσωπικό ζήτημα και δεν εξαρτάται απόλυτα από τους άλλους. Και ως νοήμονα όντα έχουμε να κάνουμε μια επιλογή: ή θα ζούμε αρμονικά, με ανεκτικότητα και στρεφόμενοι στην εσωτερική μας εξέλιξη ή θα χάνουμε την ατομικότητά μας μέσα στη μάζα, θρέφοντας το μίσος και την εχθρότητα.
