Τα προϊόντα του HeartMath, τα εργαλεία και οι τεχνικές του, βασίζονται σε πάνω από 25 χρόνια επιστημονικής έρευνας που διεξάγονται στο Ινστιτούτο του HeartMath σε σχέση με την ψυχοφυσιολογία του στρες, των συναισθημάτων και τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην καρδιά και στον εγκέφαλο. Υπάρχουν πάνω από 300 ανεξάρτητα ακαδημαϊκά άρθρα δημοσιευμένα πάνω στην επιστήμη του HeartMath.
Η σύνδεση καρδιάς και εγκεφάλου
Οι περισσότεροι έχουμε διδαχθεί στο σχολείο ότι η καρδιά εκτελεί «εντολές» του εγκεφάλου με τη μορφή νευρικών σημάτων. Ωστόσο, αυτό που δεν είναι γνωστό είναι πως η καρδιά στην πραγματικότητα στέλνει περισσότερα σήματα στην εγκέφαλο απ’ ότι το αντίθετο! Επιπλέον, αυτά τα σήματα έχουν σημαντική επίδραση στην εγκεφαλική λειτουργία, επηρεάζοντας τις συναισθηματικές διαδικασίες, όπως επίσης και τις γνωστικές λειτουργίες, δηλαδή την προσοχή, την αντίληψη, τη μνήμη και την επίλυση προβλημάτων.
Η έρευνα του HeartMath έχει δείξει ότι διαφορετικά μοτίβα καρδιακής δραστηριότητας (που συνοδεύουν και διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις) έχουν και διαφορετική επίδραση σε γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο. Κατά τη διάρκεια εκδήλωσης αρνητικών και στρεσογόνων συναισθημάτων, όταν ο καρδιακός ρυθμός είναι αποσυντονισμένος και ακανόνιστος, το αντίστοιχο μοτίβο των νευρικών σημάτων, που ταξιδεύει από την καρδιά στον εγκέφαλο, καταστέλλει τις υψηλότερες γνωστικές λειτουργίες.
Αυτό περιορίζει την ικανότητά μας να σκεφτούμε καθαρά, να θυμηθούμε, να μάθουμε, να σκεφτούμε λογικά και να αποφασίζουμε αποτελεσματικά (αυτό μπορεί και να εξηγεί γιατί συχνά δρούμε παρορμητικά και άκριτα, όταν βρισκόμαστε υπό την πίεση του στρες). Τα σήματα της καρδιάς στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια στρεσογόνων ή αρνητικών συναισθημάτων επίσης έχουν ουσιαστική επίδραση στις συναισθηματικές διαδικασίες του εγκεφάλου- τα οποία στην ουσία ενισχύει την συναισθηματική εμπειρία του στρες.
Σε αντίθεση, το πιο σταθερό μοτίβο καρδιακής δραστηριότητας στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια θετικών συναισθηματικών καταστάσεων έχει και την ανάλογη επίδραση-διευκολύνει τη γνωστική λειτουργία και ενισχύει τα θετικά συναισθήματα και τη σταθερότητα. Αυτό σημαίνει ότι αν κανείς μάθει να παράγει αυξημένη συνοχή καρδιακού ρυθμού, εμμένοντας στα θετικά συναισθήματα, όχι μόνο θα ωφελήσει όλο τον οργανισμό, αλλά θα επιδράσει στην αντίληψη, στο συναίσθημα, στη σκέψη και στην εκτέλεση.
Ο καρδιακός σας ρυθμός αλλάζει
Η καρδιά σε κατάσταση ηρεμίας κάποτε θεωρούταν ότι λειτουργούσε σαν έναν μετρονόμο, χτυπώντας με τακτικό, ομαλό και σταθερό ρυθμό. Οι επιστήμονες τώρα γνωρίζουν ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αντί να είναι μονότονα ίδιος, ο ρυθμός μιας υγιούς καρδιάς- ακόμα και υπό συνθήκες ηρεμίας- είναι αρκετά ακανόνιστος, με στιγμές ανάμεσα στους χτύπους που διαρκώς εναλλάσσονται. Αυτή η φυσική διακύμανση του χτύπου ονομάζεται μεταβλητότητα καρδιακού ρυθμού (HRV).
Η μεταβλητότητα καρδιακού ρυθμού μετρά τις αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό. Αυτό το διάγραμμα δείχνει τρεις παλμούς καταγεγραμμένους σε ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα. Παρατηρήστε τη διακύμανση στο χρόνο ανάμεσα στους παλμούς, που δίνει διαφορετικό ρυθμό (σε χτυπήματα ανά λεπτό).
Η φυσιολογική μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού οφείλεται στη συνεργατική δράση των δύο μερών του αυτόνομου νευρικού συστήματος (ΑΝΣ)- το μέρος εκείνο του νευρικού συστήματος που ρυθμίζει τις περισσότερες εσωτερικές λειτουργίες του οργανισμού. Τα συμπαθητικά νεύρα δρουν για να επιταχύνουν τον καρδιακό ρυθμό, ενώ τα παρασυμπαθητικά τον επιβραδύνει. Τα δύο τμήματα του ΑΝΣ συνεχώς αλληλεπιδρούν, για να διατηρήσουν την καρδιαγγειακή δραστηριότητα στο βέλτιστο επίπεδο και να επιτρέψει τις κατάλληλες αντιδράσεις στην αλλαγή εσωτερικών και εξωτερικών συνθηκών.
Αυτές οι διακυμάνσεις στον καρδιακό ρυθμό γενικά παραβλέπονται, όταν μετράται μια μέση καρδιά (για παράδειγμα, όταν ο γιατρός μας παίρνει τον παλμό για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και μετά υπολογίζει). Ωστόσο, οι τεχνολογίες emWave και Inner Balance σας επιτρέπουν να παρατηρείτε τις αλλαγές του καρδιακού ρυθμού σας σε πραγματικό χρόνο. Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα του παλμού παρέχει μια εικόνα για τη μεταβλητότητα που παρουσιάζει.
Γιατί το HRV είναι σημαντικό;
Οι επιστήμονες του HeartMath υποστηρίζουν οτι το HRV είναι σημαντικός δείκτης της υγείας και της φυσικής κατάστασης. Ως βασικό στοιχείο της φυσιολογικής ανθεκτικότητας και της συμπεριφορικής ευελιξίας, αντανακλά την ικανότητά μας να προσαρμοζόμαστε αποτελεσματικά στο στρες και στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Αυτό θα το καταλάβουμε με μια απλή αναλογία: όπως ο τενίστας λίγο πριν δεχτεί το μπαλάκι, προσαρμόζει την κίνηση και τη φορά της ρακέτας και ολόκληρου του σώματός του, έτσι και η καρδιά στα υγιή άτομα παραμένει ανθεκτική για να ανταποκρίνεται επαρκώς στα δεδομένα.
Το HRV αποτελεί επίσης δείκτη της βιολογικής γήρανσης. Η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού είναι μεγαλύτερη όταν είμαστε νέοι/ες και όσο μεγαλώνουμε το εύρος της περιορίζεται. Αν και η αυτή η αλλαγή είναι μια φυσική διεργασία, η αρκετά ανώμαλη μεταβλητότητα σε μια συγκεκριμένη ηλικία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο μελλοντικών προβλημάτων υγείας και πρόωρου θανάτου. Η χαμηλή HRV παρατηρείται επίσης σε άτομα με ένα ευρύ φάσμα ασθενειών και διαταραχών. Μειώνοντας το βάρος του στρες στο νευρικό σύστημα και διευκολύνοντας τις φυσικές διαδικασίες ανάπλασης του σώματος, η εξάσκηση των τεχνικών συνοχής του HeartMath μπορεί να βοηθήσει στην επαναφορά της χαμηλής HRV σε υγιέστερα επίπεδα.
Πρότυπα καρδιακού ρυθμού και συναισθήματα
Πολλοί είναι οι παράγοντες που επιδρούν στη δραστηριότητα του ΑΝΣ και γι’ αυτό επηρεάζουν και την HRV, όπως ο τρόπος αναπνοής, η σωματική άσκηση, ακόμα και οι σκέψεις μας. Έρευνες στο Ινστιτούτο του HeartMath έχουν δείξει ότι οι πιο ισχυροί παράγοντες σε σχέση με την αλλαγή του καρδιακού μας ρυθμού είναι τα συναισθήματά μας. Όταν η διακύμανση του καρδιακού ρυθμού σταθεροποιείται με το χρόνο, η συνολική μορφή του κύματος που παράγεται ονομάζεται πρότυπο καρδιακού ρυθμού. Όταν χρησιμοποιείτε τις τεχνολογίες emWave και Inner Balance, παρακολουθείτε το πρότυπο του καρδιακού σας ρυθμού σε πραγματικό χρόνο. Το HeartMath έχει βρει ότι τα συναισθήματα που βιώνουμε επιδρούν άμεσα στα πρότυπα του καρδιακού μας ρυθμού.
Γενικά, το συναισθηματικό στρες- που συμπεριλαμβάνει και συναισθήματα όπως ο θυμός, η σύγχυση και το άγχος- πυροδοτεί ακανόνιστα και ασταθή πρότυπα καρδιακού ρυθμού. Οι επιστήμονες τα αποκαλούν μη συνεκτικά πρότυπα καρδιακού ρυθμού. Από πλευράς φυσιολογίας, αυτό σημαίνει ότι τα σήματα που παράγονται από τα δύο τμήματα του ΑΝΣ δεν είναι συγχρονισμένα μεταξύ τους. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε και πάλι με μια απλή αναλογία: είναι σαν να έχουμε το ένα πόδι (συμπαθητικό νευρικό σύστημα) να πατά το γκάζι σε ένα αυτοκίνητο και το άλλο (παρασυμπαθητικό) να πατά το φρένο την ίδια στιγμή!
Με τον ίδιο τρόπο, τα μη συνεκτικά πρότυπα φυσιολογικής δραστηριότητας σχετίζονται με στρεσογόνα συναισθήματα που μπορούν να κάνουν το σώμα μας να μη λειτουργεί αποτελεσματικά, να ξοδεύει περισσότερη ενέργεια και να παράγει επιπλέον στρες σε όλο το σύστημά μας. Και αυτό είναι πιο έντονο όταν το στρες και τα αρνητικά συναισθήματα βιώνονται συχνά και ανήκουν στην καθημερινότητά μας.
Το αντίθετο αποτέλεσμα έχουν τα θετικά συναισθήματα, όπως η χαρά, η τρυφερότητα, η αισιοδοξία και η αγάπη. Το πρότυπο του καρδιακού μας ρυθμού είναι εξαιρετικά συντονισμένο με ένα απαλό, αρμονικό κύμα. Αυτό αποκαλείται συνεκτικό πρότυπο καρδιακού ρυθμού. Όταν παράγουμε έναν συνεκτικό καρδιακό ρυθμό, η δραστηριότητα στα δύο τμήματα του ΑΝΣ είναι συγχρονισμένα και ο οργανισμός μας λειτουργεί με αυξημένη αποτελεσματικότητα και αρμονία.
Συνοχή: Η κατάσταση της βέλτιστης λειτουργίας
Οι έρευνες του Ινστιτούτου HeartMath έχουν δείξει ότι όταν δημιουργούμε διαρκή θετικά συναισθήματα, διευκολύνουμε την αλλαγή του σώματός μας σε μια συγκεκριμένη, επιστημονικά μετρήσιμη κατάσταση. Η κατάσταση αυτή προσδιορίζεται ως ψυχοφυσιολογική συνοχή, επειδή χαρακτηρίζεται από αυξημένη τάξη και αρμονία τόσο ψυχικά, όσο και σωματικά. Η ψυχοφυσιολογική συνοχή είναι η κατάσταση της βέλτιστης λειτουργίας. Όταν ενεργοποιούμε αυτή την κατάσταση, τα φυσιολογικά μας συστήματα λειτουργούν αποτελεσματικότερα, βιώνουμε μεγαλύτερη συναισθηματική σταθερότητα και έχουμε επίσης πνευματική διαύγεια και βελτιωμένη συναισθηματική λειτουργία.
Σε αυτή την κατάσταση τα δύο τμήματα του ΑΝΣ συγχρονίζονται μεταξύ τους και επικρατεί μια αυτόνομη ισορροπία. Υπάρχει επίσης αυξημένη φυσιολογική παράσυρση (ή αλλιώς συγχρονισμός), που σημαίνει ότι ένας αριθμός διαφορετικών σωματικών συστημάτων συγχρονίζονται με τον ρυθμό που παράγεται από την καρδιά. Τέλος, εμφανίζεται αυξημένος συγχρονισμός ανάμεσα στη δραστηριότητα της καρδιάς και του εγκεφάλου.
Συνοχή δεν σημαίνει χαλάρωση
Ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι η κατάσταση της συνοχής είναι τόσο ψυχολογικά, όσο και σωματικά διακριτή από την κατάσταση που πετυχαίνουμε μέσω τεχνικών χαλάρωσης. Στο σωματικό επίπεδο, η χαλάρωση χαρακτηρίζεται από μια γενική μείωση στην εκροή του αυτόνομου νευρικού συστήματος (με αποτέλεσμα χαμηλότερη HRV) και μια αλλαγή στην ισορροπία, αφού το παρασυμπαθητικό σύστημα κυριαρχεί. Η συνοχή σχετίζεται με μια σχετική αύξηση στην παρασυμπαθητική δραστηριότητα, γι’ αυτό και δημιουργείται μια κάποια απόκριση χαλάρωσης στον οργανισμό.
Όμως, διαχωρίζεται σωματικά από την χαλάρωση ως προς ότι το σύστημα ταλαντεύεται στη φυσική του όμως συχνότητα και υπάρχει αυξημένη αρμονία και συγχρονισμός στο νευρικό σύστημα και στα δυναμικά καρδιάς- εγκεφάλου. Αυτή η σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο καταστάσεις αντανακλάται πιο καθαρά στα αντίστοιχα φάσματα HRV στους παρακάτω πίνακες. Επιπλέον, σε αντίθεση με τη χαλάρωση, η συνεκτική κατάσταση δεν χρειάζεται απαραίτητα μια μείωση του καρδιακού παλμού ή μια αλλαγή στην ποσότητα της HRV, αλλά περισσότερο διέπεται από μια αλλαγή στο πρότυπο του καρδιακού παλμού.
Οι διαφορές όμως δεν βρίσκονται μόνο σε σωματικό επίπεδο, αλλά και σε ψυχολογικό. Η χαλάρωση είναι μια κατάσταση χαμηλής ενέργειας, κατά την οποία το άτομο ξεκουράζει το νου και στο σώμα του, αποδεσμευόμενο από συναισθηματικές και γνωστικές διαδικασίες. Αντίθετα, η συνοχή γενικά περιλαμβάνει την ενεργή εμπλοκή των θετικών συναισθημάτων.
Ο ρόλος της αναπνοής
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο περιλαμβάνει την κατανόηση του ρόλου της αναπνοής στην παραγωγή συνοχής και στη σχέση της με τις τεχνικές του συστήματος του HeartMath. Καθώς τα πρότυπα αναπνοής ρυθμίζουν τον καρδιακό ρυθμό, είναι δυνατό να παράγουμε έναν συνεκτικό καρδιακό ρυθμό, αναπνέοντας αργά, βαθιά και τακτικά σε ρυθμό των 10 δευτερολέπτων (5 δευτερόλεπτα εισπνοής και άλλα 5 εκπνοής). Η ρυθμική αναπνοή με αυτό τον τρόπο μπορεί να αποτελέσει μια χρήσιμη παρέμβαση για την διαχείριση μια στρεσογόνας συναισθηματικής κατάστασης και μιας αυξημένης συνοχής. Ωστόσο, αυτός ο τύπος συνειδητής διαχείρισης της αναπνοής απαιτεί αξιοσημείωτη πνευματική προσπάθεια και αποδεικνύεται δύσκολη για κάποια άτομα. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η μόνη τεχνική για την επίτευξη συνοχής.
Για να αποκομίσετε τα πλήρη οφέλη των εργαλείων του HeartMath, είναι σημαντικό να μάθετε πώς να αυτο-ενεργοποιείτε και να διατηρείτε ένα θετικό συναίσθημα. Ωστόσο, για τα άτομα εκείνα που αρχικά δυσκολεύονται να επιτύχουν ή να διατηρήσουν συνοχή, η εξάσκηση της παραπάνω τεχνικής αναπνοών, μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα βοηθητική. Μόλις τα άτομα συνηθίσουν την παραγωγή συνοχής μέσω της ρυθμικής αναπνοής και βιώσουν την κατάσταση αυτή, μπορούν ύστερα να εξασκήσουν και τεχνικές που εστιάζουν σε συναισθήματα. Στο τέλος, θα είναι ικανοί να μεταβούν σε κατάσταση συνοχή, ενεργοποιώντας άμεσα ένα θετικό συναίσθημα.
Αναδημοσίευση από την Εναλλακτική Ατζέντα
